เซรามิกลำปาง กับทางที่เหลือ (ตอนที่ 2)

          ขอกล่าวนำก่อนนะครับว่า ในตอนที่ 2 นี้จะเป็นการให้คำแนะนำถึงเส้นทางเลือกเพื่อให้อุตสาหกรรมเซรามิกลำปางอยู่รอด โดยอิงจากสถานการณ์ปัจจุบัน และการรวบรวมมุมมองต่าง ๆ ที่เคยผ่านสายตาและความคิดของผม มาขมวดเป็นแนวทางต่าง ๆ โดยแต่ละแนวทางนี้อาจจะนำมาเลือกวางแผนทางธุรกิจได้ตามความเหมาะสมของกิจการตัวเอง พอสังเขปดังนี้

ทางเลือกที่ 1 การผลิตสินค้าที่มีนวัตกรรม
          ทางเลือกนี้เป็นทางเลือกที่ค่อนข้างเหมาะสมกับธุรกิจผลิตเซรามิกของลำปาง เวลาที่ผ่านมาของอุตสาหกรรมนี้ มีการเปลี่ยนแปลงการผลิตน้อยมาก หรือแทบจะเรียกได้ว่าหยุดนิ่ง สินค้าที่ผลิตเมื่อ 10 ปีที่ผ่านมา ยังคงการผลิตแบบเดิม การปรับราคาขึ้นมีน้อย และปรับตามโอกาสวิกฤติของต้นทุนต่าง ๆ ขาดการเปลี่ยนแปลงของรูปแบบ ลวดลาย วิธีการใช้งานของเซรามิก คำว่าสินค้าที่มีนวัตกรรมนั้นเป็นผลิตภัณฑ์ที่มีสาระการใช้ ( Function ) ที่แตกต่างหรือมีประโยชน์เพิ่มมากขึ้น การจะทำให้สินค้ามีนวัตกรรมนั้นต้องผ่านกระบวนการคิดนอกเหนือจากการผลิตสินค้าแบบเดิม ๆ เช่นสมัยก่อนถ้วยชามอาหารก็เป็นการผลิตแบบปรกติ ต่อมามีการเจาะรูที่ขอบถ้วยเพื่อเสียบตะเกียบ หรือเพิ่มช่องเสียบไอโฟน สมาร์ทโฟนลงที่ขอบถ้วย เพื่อวางไอโฟนขณะใช้ถ้วยชามทานอาหาร ต่าง ๆ เหล่านี้เป็นการเพิ่มนวัตกรรมลงไปในผลิตภัณฑ์แบบเดิม ๆ เพื่อมุ่งหมายให้เกิดความแตกต่างและสามารถจำหน่ายได้ในราคาสูงกว่าเดิมเพราะมีค่านวัตกรรมอยู่ในสินค้า ทั้งนี้ผู้ผลิตต้องมีใจที่จะเปลี่ยนแปลงเพื่อความแตกต่างด้วย อาจจะทำงานยากขึ้นแต่ระยะยาวสามารถรอดพ้นกับดักด้านราคาที่ทุกคนกำลังติดอยู่ แต่หากเมื่อรูปแบบที่มีนวัตกรรมเพิ่มมากขึ้น ผู้ประกอบการก็ควรที่จะมีวินัยที่ไม่คิดจะลอกเลียนแบบกันด้วย จึงจะอยู่รอดได้

ทางเลือกที่ 2 การผลิตสินค้าที่มีศิลปะ
          ทางเลือกนี้เป็นทางเลือกที่เป็นแนวโน้มในอนาคต ไม่ว่าประเทศแถบยุโรปหรือประเทศญี่ปุ่นต่างก็ก้าวถึงจุดนี้มาหมดแล้ว การทำเซรามิกแนวศิลปะนั้น ผู้ประกอบการจะผลิตไม่มากชิ้น แต่ละชิ้นมีราคาแพง เพราะสิ่งที่ลูกค้าซื้อนั้นไม่ใช่ซื้อ    เซรามิก แต่เป็นการซื้อผลงานศิลปะที่ใช้วัสดุเซรามิก อาจจะเข้าใจยาก แต่เป็นช่องทางที่ดีช่องทางหนึ่ง โดยเฉพาะสถานการณ์ค่าแรงสูงมากและขาดแคลนแรงงาน การผลิตเชิงศิลปะนั้น เป็นเรื่องที่มีเอกลักษณ์พิเศษอันเกิดจากผู้ผลิต นั่นแปลว่าผู้ผลิตต้องมีความเป็นนักศิลปะชั้นสูง สามารถรังสรรค์ผลงานเป็นชิ้นเอก คือมีเพียงชิ้นเดียวเป็นหลัก ไม่สามารถทำซ้ำได้ และมีเรื่องราวแรงบันดาลใจในการผลิตด้วยจะยิ่งเป็นที่ต้องการสำหรับนักสะสม แม้จะขายได้น้อยชิ้น แต่ราคาที่สามารถขายได้ จะสามารถตั้งราคาตามความพอใจ โดยผู้ซื้อก็พอใจในราคาด้วยเช่นกัน

ทางเลือกที่ 3 การผลิตสินค้าที่มีดีไซน์และเอกลักษณ์
          ในจังหวัดลำปางเดิมผลิตภัณฑ์เซรามิกที่ผลิตตามโรงงานต่างๆ ก็มีดีไซน์และรูปแบบตามความถนัดของแต่ละโรงงานอยู่แล้ว ผู้ประกอบการด้วยกันจะมองออกว่าผลิตภัณฑ์นั้น ๆ ผลิตโรงโรงงานไหน ของใคร หากเมื่อระยะเวลาผ่านเปลี่ยนเรื่อยมา บางรูปแบบขายได้น้อยและขายช้าลง จึงเกิดการลอกเลียนแบบเกิดขึ้น จนเป็นที่มาของปัญหา การสร้างเอกลักษณ์เฉพาะและสร้างความแตกต่างให้ผลิตภัณฑ์ของตัวเองจะเป็นโอกาสทางธุรกิจที่ดีในการอยู่รอด ทั้งนี้ผู้ประกอบการอาจกระทำควบคู่ไปกับการผลิตแบบเดิม พร้อมกับการสร้างแบรนด์ของตัวเองพร้อมกับการรักษาคุณภาพสินค้าที่ผลิตไว้ด้วย โดยตรงนี้ภาคการเงินทั้งของรัฐหรือของเอกชนควรหันมาสนับสนุนผลิตภัณฑ์ที่มีดีไซน์มีเอกลักษณ์ด้วย เนื่องจากผู้ประกอบการประสงค์เปลี่ยนแปลงแต่อาจขาดเงินทุนในการพัฒนา การผลิตสินค้าที่มีดีไซน์นั้นผู้ประกอบการต้องมีความขยันหาข้อมูลเรื่องการตลาด ความต้องการใช้ของลูกค้า ตัวผู้ประกอบการก็ต้องมีศักยภาพในการผลิตด้วยเช่นกัน หากพิจารณาอย่างละเอียดจะพบว่าผู้ประกอบการที่มีเอกลักษณ์ในผลิตภัณฑ์จะสามารถคงอยู่ได้ในธุรกิจ บางรายสามารถทำการส่งออกไปต่างประเทศได้ด้วย สามารถสร้างราคาให้หลุดพ้นต้นทุนที่สูงขึ้นได้ด้วย

ทางเลือกที่ 4 การผลิตสินค้าที่เป็นวัสดุใช้ในอุตสาหกรรมต่าง ๆ
          การผลิตสินค้าสำหรับเป็นวัสดุอุตสาหกรรมนั้น เป็นเส้นทางของอนาคตที่มีความเป็นไปได้ของลำปาง การผลิตประเภทนี้โรงงานไม่มีความจำเป็นต้องใหญ่ แต่ต้องมีองค์ความรู้ มีทักษะมากพอสมควร ในลำปางเองก็มีการผลิตลักษณะนี้อยู่บ้างแต่คนทั่วไปจะเข้าใจว่าเป็นการผลิตเซรามิกปรกติ กล่าวคือ กระเบื้องปูพื้นเป็นวัสดุที่ผลิตเพื่ออุตสาหกรรมก่อสร้าง ซึ่งในลำปางมีผู้ประกอบการอยู่จำนวนหนึ่ง การผลิตกระเบื้องปูพื้นใช้เงินลงทุนสูง อาจจะไม่ใช่ทางเลือกของผู้ประกอบการในปัจจุบันส่วนใหญ่เนื่องจากศักยภาพด้านเงินทุนและองค์ความรู้ แต่ในทางเลือกนี้วัสดุสำหรับอุตสาหกรรมอื่น ๆ มีอีกมากมายที่สามารถผลิตได้โดยผู้ประกอบการเซรามิกของลำปาง ทั้งนี้อาจจะต้องมีการลงทุนด้านเครื่องจักรพอสมควร สำหรับอุตสาหกรรมที่อาจจะใช้วัสดุทางเซรามิกนั้นมีอยู่มาก ยกตัวอย่างเช่น สวิตช์ไฟฟ้า อุปกรณ์ทนกรดด่าง ถ้วยเผาพลอย ตลับลูกปืน ลูกถ้วยไฟฟ้า หม้อบดไฮสปีด ลูกกลิ้งและเฟืองอลูมิน่า จานสำหรับไมโครเวฟ ฯลฯ ประเด็นหลักของการผลิตวัสดุนี้จะเป็นเรื่องขององค์ความรู้ด้านวิศวกรรมเซรามิกและเครื่องจักรในการผลิตวัสดุเหล่านี้ แม้จะดูไกลไปหน่อย แต่ก็เป็นเส้นทางแห่งอนาคตจริงๆ

          ทางเลือกทั้ง 4 ทางนี้ ผู้ประกอบการต้องเลือกใช้ตามความเหมาะสมกับศักยภาพและเส้นทางในการวางแผนธุรกิจของตัวเองเป็นหลัก ช่วงแรก ๆ ทางเลือกยังเปิดกว้างอยู่พอสมควร เหมือนเป็นที่โล่งกว้างที่ผู้ประกอบการจะลงหลักปักฐานตามความเหมาะสม เมื่อเปลี่ยนแปลงรูปแบบการผลิตและ ผู้ประกอบการควรที่จะมีวินัยที่จะให้ความเคารพในเส้นทางธุรกิจที่ไม่ควรเข้าไปคัดลอก แบ่งตลาด แย่งตลาดกันเองอีกต่อไป มิฉะนันปัญหาเดิม ๆ ก็จะกลับมาวนเวียนอยู่เหมือนเดิม และเมื่อผู้ประกอบการได้เปลี่ยนแปลงไปแล้วก็ควรที่จะพัฒนาไปให้ต่อเนื่องด้วยเช่นกัน

          เซรามิกของลำปางนั้น ที่ผ่านมาผลิตภัณฑ์ใดเป็นที่นิยมก็มักจะถูกลอกเลียนแบบผลิตและลดราคามาโดยตลอด รายใดที่ทำไปแรก ๆ ก็จะมีความสามารถในการทำกำไรได้ก่อน และจะลดถอยลงมาเรื่อย ๆ และในที่สุดผลิตภัณฑ์นั้นก็จะตายไปจากตลาด ผมเห็นมามาก ตัวอย่างเยอะ รูปทรงเหมือนตัว A แหลม ๆ เมื่อขึ้นสูงสุดก็ตกต่ำย่างรวดเร็วโดยไม่มีใครไปทำร้ายเลยนอกจากตัวผู้ประกอบการเองเท่านั้นที่ทำตัวเอง การทำอุตสาหกรรมนั้น ต้องดูกันยาว ๆ ไม่ควรจะฉาบฉวยทำธุรกิจแบบทำลายตัวเอง ควรเคารพในความคิดของผู้ผลิตด้วยกัน การแอบลอกแนวความคิด การผลิตเป็นเรื่องที่ไม่เหมาะสมอย่างยิ่ง
          ท้ายนี้ บทความเรื่อง เซรามิกลำปางกับเส้นทางที่เหลือ ผมหวังเป็นอย่างยิ่งว่าจะสามารถจุดประกายความคิดให้ผู้ประกอบการด้วยกันเปลี่ยนแปลงเพื่อตัวเอง เพื่ออนาคตของธุรกิจตัวเองให้สามารถดำรงได้อย่างยั่งยืนต่อไปในอนาคต

ขอบคุณบทความดีๆจากพี่อธิภูมิ กำธรวรรินทร์ ด้วยครับ

>> ขอบคุณรูปภาพจากอินเตอร์เนต