แหวกกิโมโนเซรามิกแห่งญี่ปุ่น (ตอนที่ 1)

          ประวัติการผลิตเซรามิกของประเทศญี่ปุ่นมีมาอย่างยาวนาน แต่ละพื้นที่มีการผลิตที่แตกต่างกัน ส่วนใหญ่การผลิตเซรามิกจะกระจายไปทั่วทุกภาคของประเทศ โดยจะแทรกไปตามตำบลต่าง ๆ ของจังหวัดนั้น ตามแต่พื้นเพอาชีพของแต่ละพื้นที่ บ้างก็พัฒนาเป็นอุตสาหกรรมผลิตเซรามิกอย่างเป็นล่ำเป็นสัน บ้างก็เป็นการอนุรักษ์ประเพณีรูปแบบการผลิตดั้งเดิม ที่เหมือนกันหลาย ๆ ที่คือทุกที่จะมีการจัดตั้งองค์กรเพื่อดูแลมวลสมาชิกให้ได้รับความสะดวก ได้รับประโยชน์สูงสุด โดยมีรายละเอียดองค์กรที่ได้ไปพบปะพูดคุยกันรวม 5 องค์กรที่เกี่ยวข้องกับเซรามิกในภาคกลางของของประเทศญี่ปุ่นดังนี้
          1. สมาพันธ์ผู้ผลิตเครื่องปั้นดินเผาแห่งประเทศญี่ปุ่น Mr.Hajime Kawaguchi ผู้ประกอบการของบริษัท Yamaki Porcelain Co.,Ltd. ในฐานะประธานสมาพันธ์ฯ เป็นองค์กรที่ดูแลสมาคมที่เกี่ยวกับเซรามิกทั่วประเทศญี่ปุ่น เป็นผู้มากล่าวภาพรวมของอุตสาหกรรมเซรามิกในประเทศญี่ปุ่น ซึ่งผมจะนำรายละเอียดเกี่ยวกับสถานการณ์เซรามิกมากล่าวอีกตอนหนึ่ง โดยภาพรวมของอุตสาหกรรมเซรามิกในประเทศญี่ปุ่นในปัจจุบันนี้ มีปัญหามาก ผู้ที่ทำธุรกิจในอุตสาหกรรมนี้จะมีอายุเฉลี่ยมากขึ้น เริ่มมีความยากลำบากในการทำธุรกิจ ประเด็นที่สำคัญมากคือ การที่ประธานสหพันธ์กล่าวว่า “เราไม่มองข้ามการออกไปสู่ต่างประเทศ เพื่อสร้างความอยู่รอดในอุตสาหกรรมนี้” ตรงนี้น่าจะเป็นจุดประสงค์หลักที่ผู้ประกอบการทั้งสองประเทศมาเจอกัน การมาร่วมหารือกันนี้ถือเป็นนิมิตหมายใหม่ของการดำเนินกิจกรรมรร่วมกันทั้งด้านการตลาดและการค้นคว้าวิจัยร่วมกัน
          2. สมาคมอุตสาหกรรมเครื่องปั้นดินเผาโอราชิ Mr.Katsunori Ito ผู้ประกอบการของบริษัท Kaneko Kohyo Pottery Manufacuturing Co.,Ltd. เป็นนายกสมาคมฯ โอราชิคือชื่อตำบลหนึ่งในจังหวัดกิฟู องค์กรนี้มีสมาชิก 89 บริษัท สมัยก่อนมีสมาชิกมากถึง 180 บริษัท กว่าร้อยละ 80 เป็นผู้ประกอบการขนาดเล็ก มีแรงงานน้อยกว่า 5 คน ผลิตเครื่องใช้บนโต๊ะอาหารสำหรับประเทศญี่ปุ่นจำหน่ายในประเทศ ผลิตภัณฑ์หลัก ๆ อื่น ๆ คือ ขวดเหล้าสาเก กาน้ำชา กาซุป ในปัจจุบันประสบปัญหายอดขายที่ลดลงและไม่มีแรงงานในรุ่นต่อไป การเปลี่ยนแปลงวิถีชีวิตของคคนญี่ปุ่นและผลิตภัณฑ์จากประเทศจีนมาแทรกตลาดเป็นอุปสรรคที่สำคัญของผู้ประกอบการสมาชิกของสมาคมนี้
          3. สมาคมอุตสาหกรรมเครื่องปั้นดินเผาคาซาฮาร่า Mr.Tatsumi Sumiya ผู้ประกอบการจากบริษัท Sumiya Co.,Ltd. เป็นนายกสมาคมฯ คาซาฮาร่าคือชื่อตำบลหนึ่งในจังหวัดกิฟู ผู้ประกอบการส่วนใหญ่ของตำบลนี้จะผลิตกระเบื้องโมเสคและกระเบื้องปูผนักกำแพงบ้าน ปัจจุบันมีสมาชิกสมาคม 32 ราย โดย 26 รายผลิตกระเบื้องอีก 6 รายผลิตสินค้าอย่างอื่น ในปัจจุบันตลาดมีปริมาณการใช้ที่ลดลง และกว่าครึ่งหนึ่งของการบริโภคในประเทศญี่ปุ่นเป็นการนำเข้าจากต่างประเทศ อุปสรรคในปัจจุบันคือราคาพลังงานและราควัตถุดิบที่สูงขึ้น
          4. สมาคมอุตสาหกรรมเครื่องปั้นดินเผาทากิโร่ Mr. Asao Matsubara ผู้ประกอบการจากบริษัท Maruasa Seito Co.,Ltd. เป็นนายกสมาคม ก่อนหน้านี้ระหว่างปี คศ. 1950-1960 ส่งออกไปประเทศสหรัฐอเมริกามาก ช่วง 10-20 ปีหลังนี้มีการส่งออกน้อยลงสาเหตุจากนโยบายด้านการเงินของรัฐบาลทำให้ไม่สามารถแข่งขันกับู่แข่งในตลาดได้ แต่มีการผลิตส่งผ่านบริษัท Noritake ทั้งนี้คู่แข่งในไทยที่สำคัญคือ บริษัทโรยัลพอร์ชเลน จำกัด และบริษัท ภัทราพอร์เลน จำกัด รวมทั้งบริษัท โรยัลโบนไชน่า จำกัดด้วย ปัญหาอุปสรรคในปัจจุบันของสมาคมฯ ปัจจุบันประชากรญี่ปุ่นลดลงมีความต้องการสินค้าประเภทนี้ลดลง รูปแบบการใช้ชีวิตเปลี่ยนไป ต้นทุนการผลิตที่สูงขึ้นจากค่าพลังงานและไม่สามารถพัฒนาคนรุ่นต่อไปได้
          5. สมาคมอุตสาหกรรมเครื่องปั้นดินเผากิฟู Mr.Narumi Shibata เป็นผู้จัดการสมาคมฯ อำเภอนี้เรียกอีกชื่อที่ผู้อยู่ในวงการเซรามิกจะรู้จักในนามอำเภอเซโตะ เมืองเซโตะเป็นแหล่งผลิตเซรามิกที่มีอายุมานานกว่า 800 ปี สมาคมฯก่อตั้งมานานกว่า 90 ปี มีสมาชิกสมาคม 334 ราย ผลิตภัณฑ์ที่ผลิตมีความหลากหลายมาก เช่น เครื่องใช้บนโต๊ะอาหารแบบญี่ปุ่นและยุโรป เครื่องตกแต่งบ้าน ตกแต่งสวน งานศิลปะรูปหล่อ กระเบื้องปูพื้น ลูกถ้วยไฟฟ้า ชิ้นส่วนอีเลคโทรนิกส์ ปัจจุบันมีสภาพธุรกิจที่ยากลำบากมาก ต้นทุนการผลิตสูงขึ้น มีคู่แข่งต่างประเทศมาก แนวทางแก้ไขในปัจจุบัน มีการคัดแยกประเภทธุรกิจที่เข้มแข็งและพัฒนาต่อไป โดยมีความร่วมมือกับรัฐบาลในการปรับเปลี่ยนผลิตภัณฑ์ใหม่ ๆ ไปในทางศิลปะมากยิ่งขึ้น 
          6. สมาคมอุตสาหกรรมเครื่องปั้นดินเผาโทโคนาเมะ อำเภอโทโคนาเมะมีอุตสาหกรรมเซรามิกที่คล้ายกับอุตสาหกรรมเซรามิกในจังหวัดลำปางมากที่สุด อุตสาหกรรมเซรามิกของเมืองโทโคนาเมะมีความหลากหลายชนิดของผลิตภัณฑ์มาก สมาคมฯก่อตั้งมานานร่วม 100 ปี โดยมีการรวมตัวกันขึ้นเป็นองค์การที่ผลิตวัตถุดิบเพื่อสมาชิกสมาคมฯ ผลิตภัณฑ์ที่ผลิตมีทั้งเครื่องใช้บนต๊ะอาหาร ของประดับตกแต่ง ของชำร่วย กระเบื้องปูพื้น รวมถึงศิลปินพื้นบ้านที่ผลิตด้วยตนเองแนวศิลปะดั้งเดิม ปัจจุบันธุรกิจมีแนวโน้มที่ไม่ดีเนื่องจากขาดแคลนแรงงาน ต้นทุนพลังงานและต้นทุนแรงงานสูงขึ้นมาก 
สำหรับสมาคมอุตสาหกรรมเครื่องปั้นดินเผาโทโคนาเมะนี้ นายกสมาคมเครื่องปั้นดินเผา ลำปางได้มีการนำเสนอกรอบความร่วมมือด้านการถ่ายทอดทักษะฝีมือแรงงานด้วยกัน โดยอาจจะมีโครงการแลกเปลี่ยนแรงงานเพื่อถ่ายทอดกระบวนการผลิตร่วมกัน เนื่องจากมีความคล้ายกับการผลิตของจังหวัดลำปางมาก ซึ่งนายกสมาคมอุตสาหกรรมเครื่องปั้นดินเผาโทโคนาเมะมีความสนใจมาก พร้อมกันนี้อาจจะมีการลงนามบันทึกข้อตกลงความร่วมมือซึ่งกันและกันภายในระยะเวลา 2 ปีนับจากนี้ทั้งในระดับราชการและเอกชนระหว่างกัน

ขอขอบคุณบทความดีๆจากคุณ อธิภูมิ กำธรวรรินทร์ ด้วยค่ะ

>> ขอบคุณรูปภาพจากอินเตอร์เนต