ลักษณะผิว (Texture) ในงานเซรามิก

ลักษณะผิว (Texture) โดยความหมาย จะหมายถึง ลักษณะพื้นผิวของสิ่งต่างๆ ในธรรมชาติหรือพื้นผิวต่างๆ ที่มนุษย์ประดิษฐ์ขึ้น สามารถให้ความรู้สึกสัมผัสได้ หรือเมื่อเห็นแล้วรู้สึกหรือจำได้ว่าลักษณะผิวอย่างนี้เป็นอย่างไร นุ่ม เรียบ ละเอียด ผิวมัน ผิวด้าน ผิวขรุขระสัมผัสแล้วสากมือ (เปลือกไม้) ดำ ขาว เหี่ยวย่น มีรอยตีนกา (ผิวคน) แวววาว สะท้อนแสง (เคลือบหรือกระจก)

ลักษณะผิวแบ่งเป็น 2 ลักษณะที่เห็นได้ชัดเจน คือ

1.     -  ลักษณะผิวที่มองเห็นได้ด้วยตา

2.     -  ลักษณะผิวที่สัมผัสได้

ลักษณะผิดแยกย่อยออกเป็น

ลักษณะผิวที่เกิดจากการมองเห็น เป็นลักษณะผิวที่เป็นสองมิติทำให้เกิดความรู้สึกสัมผัสถึงลักษณะผิวต่างๆ แยกลักษณะผิวจากการมองเห็นได้เป็น

1.1ลักษณะผิวตกแต่ง เป็นลักษณะผิวที่ใช้ประกอบการตกแต่งให้เข้ากับรูปร่างต่างๆ

1.2 ลักษณะผิวที่เกิดขึ้นโดยตัวเอง ไม่ใช่ผิวที่ใช้ประกอบการตกแต่ง แต่เป็นส่วนหนึ่งของกระบวนการสร้างสรรค์ รูปร่างและลักษณะผิวไม่สามารถแยกออกจากกันได้ เพราะร่องรอยของลักษณะพื้นผิวเป็นรูปร่างในเวลาเดียวกัน

1.3 ลักษณะผิวเกิดจากเครื่องมือเครื่องจักรที่ใช้ในการสร้างพื้นผิว เช่น ความหยาบ

ละเอียดของเม็ดสีในงานภาพถ่าย ความหยาบ ละเอียดของเม็ดสกรีนในงานพิมพ์ เป็นต้น

การสร้างลักษณะผิวจากการมองเห็นทำได้โดย การวาดเส้น การเขียนสี การพิมพ์ รูปลอก การพ่นสี การย้อมสี ฯลฯ

ลักษณะผิวที่เกิดจากการสัมผัส เป็นลักษณะผิวที่ไม่เพียงแต่มองดูด้วยตาเท่านั้น แต่ยังสามารถสัมผัสได้ด้วยมือ เป็นลักษณะที่เป็น 3 มิติ หรือ 2 มิติก็ได้ แยกย่อยเป็น

2.1  ลักษณะผิวหาได้จากธรรมชาติ เช่น เส้นใย กระดาษ ใบไม้ เชือก ทราย ฯลฯ

2.2   ลักษณะผิวที่ดัดแปลงจากธรรมชาติของลักษณะผิวเดิม เช่น การทำให้กระดาษมีรอยย่น การพับหรือจีบกระดาษ การทำผิวดินให้ขรุขระ โลหะถูกเคาะขึ้นรูป

2.3   ลักษณะผิวที่ถูกนำมาจัดระเบียบใหม่ เช่น การเรียงเม็ดทราย การเรียงเมล็ดพืช เชือก ฯลฯ

การที่จะเปลี่ยนแปลงลักษณะผิวที่เกิดจากการสัมผัสไปเป็นลักษณะผิวที่เกิดจากการมองเห็น ทำได้โดยการถ่ายภาพ หรือใช้กระบวนการทางการพิมพ์

แสงและสีกับลักษณะผิวสัมผัส

การเล่นแสงและสีกับลักษณะผิวสัมผัสเป็นสิ่งที่น่าสนใจมาก ลักษณะผิวที่หยาบปกติจะเน้นโดยการให้แสงส่องสว่างมาก งานออกแบบบางชิ้นต้องคำนึงถึงองค์ประกอบที่เกิดจากแสงเป็นอย่างมากเพราะจะทำให้งานดูดีเมื่ออยู่ในที่ที่มีแสงสว่างหรือจะทำให้ดูดีในที่ที่มีแสงน้อยก็ได้

สีก็เป็นตัวช่วยส่งเสริมให้ลักษณะผิวเกิดความงามได้ส่วนหนึ่ง ลักษณะของสีที่เป็นเนื้อวัสดุธรรมชาติ ถือเป็นความงามอย่างหนึ่งที่ให้ความรู้สึกที่ดีกว่าการเปลี่ยนแปลงสีผิวของวัสดุนั้น

งานศิลปะหลากหลายล้วนแต่มีพื้นผิวหรือลักษณะผิวที่สัมผัสได้ หรือมองด้วยตาแล้วรู้สึกถึงลักษณะผิวได้ งานหัตถกรรมนั้นลักษณะผิวยิ่งมีความสำคัญมาก เช่นเดียวกัน ในงานเซรามิกซึ่งเป็นทั้งงาน ศิลปะ งานหัตถกรรม และงานอุตสาหกรรม ย่อมมีความจำเป็นที่จะต้องให้ความสำคัญกับลักษณะผิวเป็นอย่างมาก

งานประติมากรรมเซรามิก นอกจากรูปทรงแล้ว ลักษณะผิวยังสามารถทำได้อย่างสนุกสนาน การขัดผิวให้มันโดยไม่เคลือบหรือทำลักษณะผิวหยาบ ละเอียดแล้วเผารมควันในอุณหภูมิต่ำประมาณ 700-800 องศาเซลเซียส ก็ทำให้ลักษณะผิวสวยงามไปอย่างหนึ่ง

งานประติมากรรมเคลือบและไม่เคลือบก็ทำให้ลักษณะผิวเกิดความแตกต่างกัน บางครั้งเกิดการตัดกันอย่างรุนแรงของสีเคลือบและเนื้อดิน (ซึ่งถ้าทำให้องค์ประกอบไม่ดี อาจไม่งามได้) บางครั้งผู้สร้างงานก็ใช้ความประสานกลมกลืนกันของเคลือบและเนื้อดินปั้นจะโดยสีหรือลักษณะผิวก็ตามจะเกิดความงามที่ลงตัว มีเอกภาพในรูปทรงได้เช่นกัน

งานเซรามิกหัตถกรรม รูปทรงจะถูกกำหนดหรือจำกัดโดยการใช้งานแต่ลักษณะผิวที่เป็นลวดลายล้วนทำให้เกิดจินตภาพจากลวดลายนั้น เช่น เหมือนกับใบไม้จริงๆ ดอกไม้จริงๆ ลักษณะผิวบางอย่างก็เหมือนกับผ้าแพรไหมบางลักษณะผิวก็เหมือนกับธรรมชาติจงใจให้เกิดลวดลายอย่างละเอียดอ่อนยากที่จะทำเลียนแบบได้

ผลงานบางอย่างเกิดการสร้างสรรค์ ลักษณะผิว ควบคู่ไปกับการเคลือบ ทำให้เกิดความรู้สึกเหมือนผิวของผลไม้ที่มีหนามแหลม โดยการใช้โลหะแหลมๆ ทิ่มแทงที่ผิวขณะสร้างงาน

ผลงานพอตเตอรีอาร์ตเคลือบ ที่มีผิวเป็นผลึกเล็กๆ ทำให้ดูเหมือนเกล็ดน้ำตาลก็ทำให้ชิ้นงานเกิดความงามไปอีกแบบหนึ่งเช่นกัน

งานเซรามิกอุตสาหกรรม ลักษณะผิวส่วนใหญ่จะเป็นลักษณะมันเรียบ หรือด้านเรียบ และมีลวดลายเกิดขึ้น เป็นลักษณะผิวที่แตกต่างๆ จากชิ้นงาน บางครั้งก็จะใช้เคลือบสีทองด้านและมันทำให้เกิดลักษณะผิวที่แตกต่าง ได้เช่นกันทำให้ชิ้นงานดูหรูหรา มีค่าขึ้นมาได้

ในงานอุตสาหกรรมกระเบื้องเคลือบจะมีลักษณะผิวที่ทำเทียมขึ้น เช่น ผิวลายไม้ ลายหินอ่อน หรือผิวหินทราย ซึ่งดูผ่านๆตาอาจนึกว่าผิวนั้นเป็นไม้จริง หินอ่อน หรือหินทรายจริงๆ แต่ในความเป็นจริงเป็นเทคนิคในการทำลวดลายให้ดูแล้วเกิดความรู้สึกเหมือนสิ่งเหล่านั้น ลักษณะหินทรายที่มองเห็น ความจริงเป็นเพียงภาพ แต่ลักษณะผิวจริงของกระเบื้องกลับเรียบมันวาว

สรุปรวมแล้ว ลักษณะผิวที่เห็นทั่วไปในงานเซรามิค มี 2 ลักษณะ คือ

1.      ลักษณะผิวที่สัมผัสได้ด้วยประสาทตาและมือเป็นลักษณะผิวจริงมีความเรียบจริง

หยาบจริง ขรุขระจริง จะเกิดในธรรมชาติหรือสร้างด้วย เครื่องมือหรือฝีมือผู้สร้างงานจริงๆ ก็ได้

2.      ลักษณะผิวที่ทำเทียมขึ้น เมื่อมองดูจะรู้สึกว่า หยาบหรือละเอียด หรือเป็นลวดลายที่เกิดจากสีใต้เคลือบ ในงานจิตรกรรมเซรามิค งานลายคราม (Blue and white) แต่เมื่อสัมผัสด้วยมือหรือดูใกล้ๆ ด้วยสายตากลับพบว่ามีลักษณะผิวเรียบ ไม่ขรุขระเหมือนกับที่มองดูอย่างผิวเผินและเกิดความรู้สึก

การสร้างงานเซรามิค ควรให้ความสนใจ รูปทรงเป็นอันดับแรก เนื้อดินปั้นและเคลือบ สามารถทำให้เกิดลักษณะผิวที่สอดคล้องกันกับรูปทรงได้โดยการจัดองค์ประกอบของงานให้เกิดความพอดี การใช้เทคนิคการตกแต่งเข้าช่วยก็เป็นแนวทางหนึ่งที่มีผู้นิยมใช้เพื่อให้เกิดความงามอย่างที่พึงประสงค์ ชิ้นงานใหญ่อาจจะมีผิวหยาบได้จะดูไม่น่าเกลียดนัก แต่ถ้าชิ้นงานใหญ่แล้วมีลักษณะผิวที่ละเอียดเกินไปก็ทำให้ชิ้นงานนั้นดูโป่งพอง อ้วน เรียบลื่น หรือไม่มีคุณลักษณะของดินที่แท้จริง

โดย...เวนิช สุวรรณโมลี 

>> ขอบคุณรูปภาพจากอินเตอร์เนต