ไชนาสโตน..ดินขาวลำปาง ตอน…ความหลากหลาย มีให้เลือกแล้ว…

1.บทนำ

          ไชนาสโตน หมายถึงแร่หรือวัตถุดิบในธรรมชาติที่สามารถนำมาใช้เป็นเนื้อผสมสำเร็จทางเซรามิค เช่น ปอร์ซเลน หรือ สโตนแวร์ จึงไม่มีข้อจำกัดด้านวิทยาแร่ แต่มักประกอบด้วยควอตซ์ หินฟันม้า ดินขาว  และไมกา เป็นส่วนใหญ่ ในอังกฤษมีแร่เรียก Cornwall Stone นิยมใช้แทนเฟลด์สปาร์ในการทำเนื้อโบนไชนาและน้ำยาเคลือบ ในจีนและญี่ปุ่น ไชนาสโตน มีเฟลด์สปาร์ปนน้อย นิยมใช้ทำเนื้อปอร์ซเลน ถ้วยชามและสุขภัณฑ์ เป็นการใช้แทนดินขาวและทราย

            ไชนาสโตนที่พบในประเทศไทย มีลักษณะคล้ายหินหรือดินสีขาวถึงน้ำตาลอ่อน เมื่อเผาถึงจุดสุกตัว (1200-1280 องศาเซลเซียส) จะจับตัวแน่น แข็งคล้ายกระเบื้อง สีหลังเผาจะต่างกันไปตั้งแต่สีอ่อนจนถึงสีเข้ม เราพบไชนาสโตนคุณภาพดีในแหล่งแร่ดินขาวปฐมภูมิต่างๆ ใน จังหวัดลำปาง ทั้งชนิดที่มีสภาพหินแข็งหรือสภาพหินผุปนดินขาวร่วน ในจังหวัดอื่นก็พบแหล่งแร่หรือหินที่มีคุณสมบัติเป็นไชนาสโตน บางคนเรียกวัตถุดิบนี้ว่า Pottery Stone  เช่น ดินขาว อ.บ้านไร่ จ.อุทัยธานี  หิน aplite ใน จ.ตาก ดินขาว Mud-Stone จ.กาญจนบุรี  จ.ราชบุรี และ จ.เพชรบุรี หินไรโอไลต์ จ.ลพบุรี และ จ.อุดรธานี หรือแม้แต่แหล่งดินขาว จ.อุตรดิตถ์

2.กำเนิดทางธรณีวิทยาของแหล่งดินขาวลำปาง

          ไชนาสโตน จากแหล่งดินขาวใน จ.ลำปาง กรมทรัพยากรธรณีมีรายงานการพบใน อ.งาว  อ.วังเหนือ  อ.แจ้ห่ม  อ.เสริมงาม  อ.เมือง  อ.แม่เมาะ  และ อ.เถิน  ยกตัวอย่างเช่น บนทางหลวง 1035 สายลำปาง-แจ้ห่ม ที่ กม.27 ซ้ายมือ จะพบแหล่งดินขาวดั้งเดิม เรียก แหล่งเขาปางค่า เป็นหินไรโอไลต์ผุ ยุคเพอร์โม-ไทรแอสซิก เป็นหินอัคนีที่แทรกซอนขึ้นมาในระดับตื้น มีลักษณะคล้ายหินแกรนิตละเอียด แทรกซอนหน่วยหินฮ่องหอย กลุ่มหินลำปางซึ่งเป็นหินข้างเคียงโดยรอบยุคไทรแอสซิก หินไรโอไลต์บริเวณเขาปางค่า บางส่วนได้ถูกแปรเปลี่ยนไปเป็นดินขาว โดยกระบวนการของก๊าซร้อนหรือน้ำร้อนภายในโลก มวลหินมีการผุทั้งในแนวลึกและแนวกว้าง แร่เฟลด์สปาร์ในหินถูกแปรเปลี่ยนไปเป็นแร่ดิน ทำให้ดินขาวที่ผุร่วน ขณะที่หินบางส่วนได้รับอิทธิพล ของการแปรเปลี่ยนน้อยกว่า จะมีลักษณะที่แข็งปานกลาง เรียกได้ว่าเป็นหินกระเทย

            แหล่งดินข้าวห้วยแป๋นอยู่ทางตอนเหนือของลำปางบนทางหลวงหมายเลข 1035 เช่นกัน อยู่ขวามือ แยกเข้าไปที่ กม.25 ทางตะวันออกเข้าไปประมาณ 4 กม. มีลักษณะการกำเนิดเช่นเดียวกับแหล่งเขาปางค่า เป็นดินขาวที่ผุมาจากหินไรโอไลต์ ให้ดินขาวกระจายตัวเป็นหย่อมๆ เรียงตัวจำนวน 5 แนวที่ขนานกัน กระจาย 13 บริเวณ หินไรโอไลต์นี้กำเนิดในยุคเพอร์โม-ไทรแอสซิก แทรกซอนหินข้างเคียงโดยรอบ ซึ่งเป็นหมวดหินกิ่วลมของกลุ่มหินราชบุรี ยุคเพอร์เมียน แหล่งดินขาวเขาปางค่าจึงอยู่ท่ามกลางกลุ่มหินลำปางยุคไทรแอสซิก ส่วนแหล่งดินห้วยแป๋นอยู่ท่ามกลางกลุ่มหินราชบุรี  ยุคเพอร์เมียนโดยมี หมวดหินผาหวด กลุ่มหินราชบุรียุคเพอร์เมียน หนาประมาณ 2-4 กิโลเมตรแทรกกลางตามแนวเหนือ-ใต้

                        ด้วยบรรยากาศและทัศนียภาพบนมุมสูง เหมืองหลายแห่งเหมาะสมที่จะเป็นสถานที่ท่องเที่ยวของจังหวัดสำหรับนักนิยมธรรมชาติ หรือ เส้นทางจักรยานเสือภูเขา

            3.ไชนาสโตน-หินลำปาง

                   มีการนำมาใช้ประโยชน์ เป็นเนื้อส่วนใหญ่หรือทั้งหมดของถ้วยชาม แก้วเซรามิค ที่ผลิตใน จ.ลำปาง หินลำปางบริเวณเขาปางค่า มีคุณสมบัติ Set ตัวแข็งได้เองที่อุณหภูมิห้อง เช่น คุณสมบัติที่เราพบในปูนซีเมนต์ ปูนพลาสเตอร์ ขี้เถ้าลิกไนต์จากโรงผลิตไฟฟ้า ปูนขาวที่ใช้ทำปูนก่อ ปูนฉาบ หินศิลาแลง และหินลับมีด คือสามารถเปลี่ยนจากสภาพของอ่อนเป็นของแข็งแบบหินได้ เมื่อทิ้งไว้ในอากาศ

                        เหมืองแร่ใน จ.ลำปาง จำแนกแหล่งไชนาสโตนเป็นหินก้อนสีขาว หินก้อนสีแดง หินผุหรือเกล็ด ผ่านการบดแห้ง 5 มิลลิเมตร ส่วนใหญ่ใช้บดผสมเป็นเนื้อกระเบื้อง เป็นที่นิยมเพราะราคาไม่แพง สามารถใช้แทนเฟลสปาร์ได้ ทนไฟต่ำและมีสีอ่อนหลังเผา แหล่งใดมีหิน-ดินผุมากก็มักจะนำไปล้าง คัดขนาดอัดเป็นแผ่นเนื้อดินขาว 200 เมช หรือ 325 เมชจำหน่าย

            4.ดินขาวล้าง จ.ลำปาง

                   แร่ส่วนที่ผุจากเหมืองจะถูกนำมาเข้าโรงแต่งแร่เพื่อล้างแยกดินออกจากทรายและหิน โรงแต่งแร่จะทราบดีว่าแร่แหล่งใดมีเนื้อละเอียด-หยาบ จมตัวดีหรือไม่จมตัว การล้างเริ่มการบดช่วยด้วย Hammer Mill ผ่านการกวนให้ดินแตกละลายแยกจากส่วนที่หยาบ ผ่านตะแกรงหรือ Hydro classifier เพื่อคัดขนาดทรายหยาบทิ้ง น้ำดินปนทรายละเอียดจะถูกสูบผ่านเครื่องไฮโดรไซโคลน ทำการคัดแยกทรายละเอียดออกจากน้ำดินขาว ซึ่งจะตกตะกอนเป็นน้ำดินข้น ผ่านเครื่องแยกแม่เหล็ก อัดออกมาเป็นดินแผ่น ผึ่งแห้งรอจำหน่ายต่อไป ดินขาวล้างจากลำปางจึงมีทั้งการล้างหยาบ 200 เมช และการล้างละเอียด 325 เมช  จากแหล่งดินที่มีความเหนียวมาก หรือเหนียวน้อยซึ่งมีอนุภาคหยาบกว่า เพื่อให้ได้ดินที่มีสีหลังเผาขาวมาก หรือขาวปานกลาง ดินแต่ละเกรดจากผู้ผลิต เหมาะสำหรับกิจการแต่ละอย่างซึ่งต้องการคุณสมบัติแตกต่างกันไป

            5.รูปแบบที่มีการผลิตจำหน่าย

            เดิมทีทางเหมืองจะเป็นผู้กำหนด ชนิดผลิตภัณฑ์ที่มีจำหน่าย เช่น ภายใน จ.ลำปาง จะส่งขายเป็น หินลำปางหรือดินดิบผุ ส่วนดินล้างก็จะส่งขายภาคกลางเป็นเบอร์ 200 หรือเบอร์ 325 เท่านั้น ปัจจุบันมีการทำเหมืองแหล่งใหม่ๆ มีโรงแต่งแร่ และโรงล้างดินเพิ่ม จึงมีความหลากหลายของผลิตภัณฑ์มากมายหลายราคา ไชนาสโตน นิยมนำมาบดแห้ง ขนาด -5 มม. ส่งจำหน่ายยังโรงงานผลิตกระเบื้องในภาคกลางในปริมาณมหาศาล อีกทั้งมีโรงงานผลิตเครื่องสุขภัณฑ์ซึ่งต้องการดินขาวล้างที่เหมาะกับตน ปัจจุบันจึงมีไชนาสโตนจำหน่ายในรูปแร่ดิบบดแห้ง -5 มิลลิเมตร หรือมีการคัดเลือกดินล้างชนิดสีขาวพิเศษ เราสามารถแยกเกรดที่เหมาะสำหรับการปั้น เกรดที่ทำน้ำสลิปได้ง่ายและหล่อสุขภัณฑ์ได้ไว บางคนเลือกเฉพาะเกรดทีมี  สูงขณะที่บางแห่งชอบชนิดมี  สูงเป็นต้น

6.สรุป

          ไชนาสโตน หรือ หินลำปาง มีทั้งที่หลอมตัวง่ายและหลอมตัวยาก ชนิดมีสีขาวพิเศษ หรือสีน้ำตาลแดง มีการผลิตขายแบบเป็นก้อนหรือบดแห้งขนาด -5 มิลลิเมตร หรือจำหน่ายหินผุปนดินดิบจากแหล่ง ในรูปคัด บดเปียก –325 เมช ทั้งจากแห่งเขาปางค่า และแหล่งห้วยแป๋น ขณะที่ดินขาวปัจจุบันมีการคัดเลือกขายเป็นชนิดมีความเหนียวพิเศษ ชนิดหล่อหนา หรือชนิดมีความขาวพิเศษ เกรด  สูง หรือ  สูง เป็นต้น หินและดินขาวลำปาง ใช้ดิบๆล้วนก็ได้ หรือจะนำมาล้างก่อนค่อยใช้ ทั้งในเนื้อดินปั้นและน้ำยาเคลือบก็ได้ ส่วนใหญ่มีสีอ่อนหลังเผา เหมาะใช้งานเผาครั้งเดียว งานเผาเร็ว งานเผาไฟต่ำ และราคาถูกที่หน้าเหมือง

>>> ขอบคุณรูปภาพจากอินเตอร์เนต

 ไชนาสโตน..ดินขาวลำปาง

ตอน…ความหลากหลาย มีให้เลือกแล้ว…

1.บทนำ

          ไชนาสโตน หมายถึงแร่หรือวัตถุดิบในธรรมชาติที่สามารถนำมาใช้เป็นเนื้อผสมสำเร็จทางเซรามิค เช่น ปอร์ซเลน หรือ สโตนแวร์ จึงไม่มีข้อจำกัดด้านวิทยาแร่ แต่มักประกอบด้วยควอตซ์ หินฟันม้า ดินขาว  และไมกา เป็นส่วนใหญ่ ในอังกฤษมีแร่เรียก Cornwall Stone นิยมใช้แทนเฟลด์สปาร์ในการทำเนื้อโบนไชนาและน้ำยาเคลือบ ในจีนและญี่ปุ่น ไชนาสโตน มีเฟลด์สปาร์ปนน้อย นิยมใช้ทำเนื้อปอร์ซเลน ถ้วยชามและสุขภัณฑ์ เป็นการใช้แทนดินขาวและทราย

            ไชนาสโตนที่พบในประเทศไทย มีลักษณะคล้ายหินหรือดินสีขาวถึงน้ำตาลอ่อน เมื่อเผาถึงจุดสุกตัว (1200-1280 องศาเซลเซียส) จะจับตัวแน่น แข็งคล้ายกระเบื้อง สีหลังเผาจะต่างกันไปตั้งแต่สีอ่อนจนถึงสีเข้ม เราพบไชนาสโตนคุณภาพดีในแหล่งแร่ดินขาวปฐมภูมิต่างๆ ใน จังหวัดลำปาง ทั้งชนิดที่มีสภาพหินแข็งหรือสภาพหินผุปนดินขาวร่วน ในจังหวัดอื่นก็พบแหล่งแร่หรือหินที่มีคุณสมบัติเป็นไชนาสโตน บางคนเรียกวัตถุดิบนี้ว่า Pottery Stone  เช่น ดินขาว อ.บ้านไร่ จ.อุทัยธานี  หิน aplite ใน จ.ตาก ดินขาว Mud-Stone จ.กาญจนบุรี  จ.ราชบุรี และ จ.เพชรบุรี หินไรโอไลต์ จ.ลพบุรี และ จ.อุดรธานี หรือแม้แต่แหล่งดินขาว จ.อุตรดิตถ์

2.กำเนิดทางธรณีวิทยาของแหล่งดินขาวลำปาง

          ไชนาสโตน จากแหล่งดินขาวใน จ.ลำปาง กรมทรัพยากรธรณีมีรายงานการพบใน อ.งาว  อ.วังเหนือ  อ.แจ้ห่ม  อ.เสริมงาม  อ.เมือง  อ.แม่เมาะ  และ อ.เถิน  ยกตัวอย่างเช่น บนทางหลวง 1035 สายลำปาง-แจ้ห่ม ที่ กม.27 ซ้ายมือ จะพบแหล่งดินขาวดั้งเดิม เรียก แหล่งเขาปางค่า เป็นหินไรโอไลต์ผุ ยุคเพอร์โม-ไทรแอสซิก เป็นหินอัคนีที่แทรกซอนขึ้นมาในระดับตื้น มีลักษณะคล้ายหินแกรนิตละเอียด แทรกซอนหน่วยหินฮ่องหอย กลุ่มหินลำปางซึ่งเป็นหินข้างเคียงโดยรอบยุคไทรแอสซิก หินไรโอไลต์บริเวณเขาปางค่า บางส่วนได้ถูกแปรเปลี่ยนไปเป็นดินขาว โดยกระบวนการของก๊าซร้อนหรือน้ำร้อนภายในโลก มวลหินมีการผุทั้งในแนวลึกและแนวกว้าง แร่เฟลด์สปาร์ในหินถูกแปรเปลี่ยนไปเป็นแร่ดิน ทำให้ดินขาวที่ผุร่วน ขณะที่หินบางส่วนได้รับอิทธิพล ของการแปรเปลี่ยนน้อยกว่า จะมีลักษณะที่แข็งปานกลาง เรียกได้ว่าเป็นหินกระเทย

            แหล่งดินข้าวห้วยแป๋นอยู่ทางตอนเหนือของลำปางบนทางหลวงหมายเลข 1035 เช่นกัน อยู่ขวามือ แยกเข้าไปที่ กม.25 ทางตะวันออกเข้าไปประมาณ 4 กม. มีลักษณะการกำเนิดเช่นเดียวกับแหล่งเขาปางค่า เป็นดินขาวที่ผุมาจากหินไรโอไลต์ ให้ดินขาวกระจายตัวเป็นหย่อมๆ เรียงตัวจำนวน 5 แนวที่ขนานกัน กระจาย 13 บริเวณ หินไรโอไลต์นี้กำเนิดในยุคเพอร์โม-ไทรแอสซิก แทรกซอนหินข้างเคียงโดยรอบ ซึ่งเป็นหมวดหินกิ่วลมของกลุ่มหินราชบุรี ยุคเพอร์เมียน แหล่งดินขาวเขาปางค่าจึงอยู่ท่ามกลางกลุ่มหินลำปางยุคไทรแอสซิก ส่วนแหล่งดินห้วยแป๋นอยู่ท่ามกลางกลุ่มหินราชบุรี  ยุคเพอร์เมียนโดยมี หมวดหินผาหวด กลุ่มหินราชบุรียุคเพอร์เมียน หนาประมาณ 2-4 กิโลเมตรแทรกกลางตามแนวเหนือ-ใต้

                        ด้วยบรรยากาศและทัศนียภาพบนมุมสูง เหมืองหลายแห่งเหมาะสมที่จะเป็นสถานที่ท่องเที่ยวของจังหวัดสำหรับนักนิยมธรรมชาติ หรือ เส้นทางจักรยานเสือภูเขา

            3.ไชนาสโตน-หินลำปาง

                   มีการนำมาใช้ประโยชน์ เป็นเนื้อส่วนใหญ่หรือทั้งหมดของถ้วยชาม แก้วเซรามิค ที่ผลิตใน จ.ลำปาง หินลำปางบริเวณเขาปางค่า มีคุณสมบัติ Set ตัวแข็งได้เองที่อุณหภูมิห้อง เช่น คุณสมบัติที่เราพบในปูนซีเมนต์ ปูนพลาสเตอร์ ขี้เถ้าลิกไนต์จากโรงผลิตไฟฟ้า ปูนขาวที่ใช้ทำปูนก่อ ปูนฉาบ หินศิลาแลง และหินลับมีด คือสามารถเปลี่ยนจากสภาพของอ่อนเป็นของแข็งแบบหินได้ เมื่อทิ้งไว้ในอากาศ

                        เหมืองแร่ใน จ.ลำปาง จำแนกแหล่งไชนาสโตนเป็นหินก้อนสีขาว หินก้อนสีแดง หินผุหรือเกล็ด ผ่านการบดแห้ง 5 มิลลิเมตร ส่วนใหญ่ใช้บดผสมเป็นเนื้อกระเบื้อง เป็นที่นิยมเพราะราคาไม่แพง สามารถใช้แทนเฟลสปาร์ได้ ทนไฟต่ำและมีสีอ่อนหลังเผา แหล่งใดมีหิน-ดินผุมากก็มักจะนำไปล้าง คัดขนาดอัดเป็นแผ่นเนื้อดินขาว 200 เมช หรือ 325 เมชจำหน่าย

            4.ดินขาวล้าง จ.ลำปาง

                   แร่ส่วนที่ผุจากเหมืองจะถูกนำมาเข้าโรงแต่งแร่เพื่อล้างแยกดินออกจากทรายและหิน โรงแต่งแร่จะทราบดีว่าแร่แหล่งใดมีเนื้อละเอียด-หยาบ จมตัวดีหรือไม่จมตัว การล้างเริ่มการบดช่วยด้วย Hammer Mill ผ่านการกวนให้ดินแตกละลายแยกจากส่วนที่หยาบ ผ่านตะแกรงหรือ Hydro classifier เพื่อคัดขนาดทรายหยาบทิ้ง น้ำดินปนทรายละเอียดจะถูกสูบผ่านเครื่องไฮโดรไซโคลน ทำการคัดแยกทรายละเอียดออกจากน้ำดินขาว ซึ่งจะตกตะกอนเป็นน้ำดินข้น ผ่านเครื่องแยกแม่เหล็ก อัดออกมาเป็นดินแผ่น ผึ่งแห้งรอจำหน่ายต่อไป ดินขาวล้างจากลำปางจึงมีทั้งการล้างหยาบ 200 เมช และการล้างละเอียด 325 เมช  จากแหล่งดินที่มีความเหนียวมาก หรือเหนียวน้อยซึ่งมีอนุภาคหยาบกว่า เพื่อให้ได้ดินที่มีสีหลังเผาขาวมาก หรือขาวปานกลาง ดินแต่ละเกรดจากผู้ผลิต เหมาะสำหรับกิจการแต่ละอย่างซึ่งต้องการคุณสมบัติแตกต่างกันไป

            5.รูปแบบที่มีการผลิตจำหน่าย

            เดิมทีทางเหมืองจะเป็นผู้กำหนด ชนิดผลิตภัณฑ์ที่มีจำหน่าย เช่น ภายใน จ.ลำปาง จะส่งขายเป็น หินลำปางหรือดินดิบผุ ส่วนดินล้างก็จะส่งขายภาคกลางเป็นเบอร์ 200 หรือเบอร์ 325 เท่านั้น ปัจจุบันมีการทำเหมืองแหล่งใหม่ๆ มีโรงแต่งแร่ และโรงล้างดินเพิ่ม จึงมีความหลากหลายของผลิตภัณฑ์มากมายหลายราคา ไชนาสโตน นิยมนำมาบดแห้ง ขนาด -5 มม. ส่งจำหน่ายยังโรงงานผลิตกระเบื้องในภาคกลางในปริมาณมหาศาล อีกทั้งมีโรงงานผลิตเครื่องสุขภัณฑ์ซึ่งต้องการดินขาวล้างที่เหมาะกับตน ปัจจุบันจึงมีไชนาสโตนจำหน่ายในรูปแร่ดิบบดแห้ง -5 มิลลิเมตร หรือมีการคัดเลือกดินล้างชนิดสีขาวพิเศษ เราสามารถแยกเกรดที่เหมาะสำหรับการปั้น เกรดที่ทำน้ำสลิปได้ง่ายและหล่อสุขภัณฑ์ได้ไว บางคนเลือกเฉพาะเกรดทีมี  สูงขณะที่บางแห่งชอบชนิดมี  สูงเป็นต้น

6.สรุป

          ไชนาสโตน หรือ หินลำปาง มีทั้งที่หลอมตัวง่ายและหลอมตัวยาก ชนิดมีสีขาวพิเศษ หรือสีน้ำตาลแดง มีการผลิตขายแบบเป็นก้อนหรือบดแห้งขนาด -5 มิลลิเมตร หรือจำหน่ายหินผุปนดินดิบจากแหล่ง ในรูปคัด บดเปียก –325 เมช ทั้งจากแห่งเขาปางค่า และแหล่งห้วยแป๋น ขณะที่ดินขาวปัจจุบันมีการคัดเลือกขายเป็นชนิดมีความเหนียวพิเศษ ชนิดหล่อหนา หรือชนิดมีความขาวพิเศษ เกรด  สูง หรือ  สูง เป็นต้น หินและดินขาวลำปาง ใช้ดิบๆล้วนก็ได้ หรือจะนำมาล้างก่อนค่อยใช้ ทั้งในเนื้อดินปั้นและน้ำยาเคลือบก็ได้ ส่วนใหญ่มีสีอ่อนหลังเผา เหมาะใช้งานเผาครั้งเดียว งานเผาเร็ว งานเผาไฟต่ำ และราคาถูกที่หน้าเหมือง

>>> ขอบคุณรูปภาพจากอินเตอร์เนต