เซรามิคอิตาลี

            ในระหว่างศตวรรษที่ 16 อิตาลีก้าวล้ำหน้ายุโรปในเรื่องการทำเครื่องปั้นดินเผา เผาฝีมือประณีต สีสันสวยสดงดงามด้วย maiolica เครื่องกระเบื้องเคลือบสวยงามแปลกตาเหล่านี้ ถูกทำขึ้นครั้งแรกที่เมือง ฟลอเรนซ์ (Florence) เป็นเวลานานกว่าศตวรรษก่อนเครื่องกระเบื้องเคลือบเนื้อขุ่นของยุโรปอยู่ภายใต้การควบคุมของ Grand Duke Francesco I de Medici ในระหว่างปี 1575-1587

                เครื่องกระเบื้อง  Medici มีลักษณะของการรวมเอาศิลปะตะวันออกและตะวันตกเข้าด้วยกัน ความแปลกใหม่ของศิลปะสมัยหมิง ตอนต้นที่ประกอบด้วยสีฟ้าและสีขาวร่วมกับศิลปะ Renaissance ที่งดงามตระการตาของอิตาลี ท่านดยุ๊ค (Duke) คาดว่าสามารถทำงานหาเงินได้มากมาย แต่ความผิดพลาดของเตาเผาทำให้ได้ผลผลิตน้อยลง และลูกค้าที่นิยมเครื่องกระเบื้อง maiolica ของอิตาลี หรือลูกค้า หรือเครื่องกระเบื้องแท้ของจีนได้นำไปขายนำไปขายต่อที่เมืองเวนิส (Venice) เครื่องกระเบื้องเคลือบ Medici จำนวน 2 ชิ้น ถูกขายไปเมื่อไม่กี่ปีที่ผ่านมาในราคาชิ้นละกว่าหนึ่งล้านปอนด์ ซึ่งเป็นที่ยอมรับว่ามีราคาแพงมากและหายากมากสำหรับนักสะสมสมัครเล่น

                เครื่องปั้นดินเผาที่สวยงามถูกผลิตต่อไปเรื่อยๆ แต่อิตาลีได้หยุดการผลิตเพื่อรอจนกว่าผู้ผลิตรายอื่นๆ ได้ค้นพบความลับของการทำเครื่องกระเบื้องเคลือบให้ดีขึ้น นาย C.C.Hunger ได้เรียนรู้ถึงความลับในวิธีการและขั้นตอนในการผลิตที่เมือง Meissen และเวียนนา

                ที่เมืองเวนิส (Venice) หุ้นส่วนรายใหม่ชื่อ Francesco Vezzi ได้คิดค้นการผลิตเครื่องกระเบื้องเคลือบด้วยดินแข็งสีนวลใช้เวลาประมาณ 15 ปี เริ่มจากปี 1720 เป็นต้นมา เครื่องกระเบื้องเคลือบ Vezzi ใช้ชื่อทางการค้าว่า Venesia ขาดความงามของสีขาวในแบบของเครื่องกระเบื้อง Meissen รูปร่างทรวดทรงและการออกแบบตกแต่งเป็นแบบเก่าฝีมือค่อนข้างหยาบ แต่จะมีความสวยงามติดตาในแบบของธรรมชาติ และไม่พบเห็นในเครื่องกระเบื้องรุ่นใหม่

                เครื่องกระเบื้องเคลือบอิตาลีที่มีลักษณะแตกต่างเฉพาะตัวอีกชนิดหนึ่งทำด้วยดินอ่อนผลิตที่เมือง Capodimonte สำหรับพระเจ้าชาร์ลที่ 3 แห่งเนเปิล (Neples) ระหว่างปี 1743-1759 ต่อจากนั้นถูกย้ายไปผลิตที่เมือง Buen Retiro ในสเปน และค่อยๆ เสื่อมความนิยมลงด้วยรูปทรงที่บอบบาง และการลงสีที่ประณีตและละเอียดอ่อน ทำให้เครื่องกระเบื้องเคลือบ Capodimonte ถูกกล่าวขานเป็นตำนานของความสวยงาม ละเอียดอ่อน ซึ่งทำให้เกิดความสับสน และผิดพลาดในเรื่องของเครื่องกระเบื้องเคลือบในศตวรรษต่อมา

                เครื่องกระเบื้องเคลือบอิตาลีที่ประสบความสำเร็จสูงสุดผลิตขึ้นโดยตระกูล Ginori โดยมีโรงงานผลิตที่เมือง Doccia ใกล้เมืองฟรอเรนซ์ เริ่มในปี่ 1735 ถึงต้นศตวรรษที่ 19 เครื่องกระเบื้อง Doccia ต้องต่อสู้แข่งขันกับโรงงานผลิตเครื่องกระเบื้องของกษัตริย์ Ferdinand IV แห่งเนเปิล เครื่องกระเบื้อง Naples เป็นที่พอใจของกลุ่มคนรุ่นใหม่เห็นได้จากการขุดพบที่เมือง ปอมเปอิ (Pompeii) และยอมรับว่าเป็นเครื่องกระเบื้องที่มีคุณภาพสูง การออกแบบที่งดงามประณีต

                โรงงานเล็กๆ จำนวนมากในอิตาลีที่ผลิตเครื่องกระเบื้องในศตวรรษที่ 18 โรงงานของ Cozzi ตั้งอยู่ในเมือง Venice เริ่มผลิตเครื่องกระเบื้องในปี 1764-1812 โดยทำจากดินแข็ง สีเหลือบนวล เคลือบเงามันวาว มีเครื่องหมายเป็นรูปสมอสีแดงขนาดใหญ่ ซึ่งบางครั้งทำให้เกิดการเข้าใจผิดกับเครื่องกระเบื้องเคลือบเชลซี (Chelsea) ซึ่งมีสัญลักษณ์เป็นรูปสมอเหมือนกัน แต่เป็นรูปสมอเล็กสัดส่วนพอดี

                มีเครื่องหมายต่างๆ กันสำหรับกระเบื้องเคลือบอิตาลีซึ่งแสดงให้เห็นถึงเจ้าของผู้ผลิต เช่น กระเบื้องเคลือบ Capodimonte มีเครื่องหมายเป็นตราแผ่นดินรูปดอกลิลลี่ กระเบื้องเคลือบ Naples เป็นรูปมงกุฎ และมีตัวอักษร N อยู่ใต้มงกุฎ ซึ่งเครื่องหมายที่ถูกนำมาเลียนแบบใช้กันมากในสมัยต้นศตวรรษที่ 19 โดยเฉพาะในแบบงานของ Doccia นักสะสมเครื่องกระเบื้องสมัยวิกตอเรียได้รวบรวมเอาเครื่องกระเบื้องอิตาลีในสไตล์ต่างๆ เครื่องกระเบื้องเคลือบที่มีเครื่องหมาย (crowned N) มงกุฎ และตัว N และในรูปแบบอื่นๆ ของอิตาลีที่ไม่มีหลักฐานแน่ชัดว่าเป็นชนิดใด เข้าไว้เป็นชุดเดียวกัน เรียกว่า Capodimonte

เครื่องกระเบื้องเคลือบเวสซี่ (Vezzi)

            โรงงานผลิตเครื่องปั้นดินเผาแห่งแรกในอิตาลีสร้างขึ้นโดย นายฟรานซิสโก เวลซี่ (Francesco Vezzi) โดยจ้างช่างเซรามิคชื่อ Christoph Conrad Hunger ผู้ซึ่งเดินทางเข้ามาอยู่ในเมือง Venice ในปี 1720 เป็นผู้ดูแลนาย Vezzi มีความตั้งใจทำเครื่องกระเบื้องเคลือบด้วยฝีมือประณีต ละเอียดอ่อน เพื่อแข่งขันกับงานของ Meissen โดยใช้ดินขาว ซึ่งลักลอบนำเข้าจากเยอรมนีเป็นวัตถุดิบ แต่น่าเสียดายที่ผิวเคลือบเงากลายเป็นสีเทาจางๆ แทนที่จะเป็นสีขาว ซึ่งแตกต่างจากชิ้นงานที่ผลิตในเยอรมนีในเวลาเดียวกัน ชุดกาน้ำชามีรูปทรงที่น่าพอใจและมีลักษณะเด่นเฉพาะตัวซึ่งไม่คล้ายกับงานของ Meissen รุ่นใหม่ที่ตั้งใจทำออกมาแข่งขัน

                การเคลือบผิวส่วนมากที่พบเห็นใช้วิธีการลงยาโดยการใช้สีแดงและสีเขียวตกแต่งด้วยลวดลายดอกไม้ระยะห่างๆ ลวดลายค่อนข้างเทอะทะไม่ละเอียดอ่อน วิธีการเคลือบผิวโดยการชุบทองพบเห็นน้อยมาก โรงงานเครื่องกระเบื้อง Vezzi ปิดลงในปี 1727 ผลงานส่วนมากมีการเขียนชื่ออย่างชัดเจน ใช้ชื่อ Venezia หรือชื่อย่อ Vena เครื่องกระเบื้อง Vezzi ได้รับความสนใจมาก เนื่องจากเป็นผลงานชิ้นแรกเริ่มในอิตาลี และมีราคาแพงมาก

เครื่องกระเบื้อง Doccia

            โรงงานเครื่องกระเบื้อง Ginori ตั้งอยู่ที่เมือง Doccia ใกล้กับเมือง Florence โดย  Marquis Carlo Ginori ประมาณกลางๆ ปี 1730 โดยจ้างช่างออกแบบจากเวียนนา การทำงานในตอนต้นๆ ค่อนข้างช้า มีผลงานออกมาน้อยมาก ใช้เวลาในการศึกษาปรับปรุงถึง 10 ปี ในเรื่องของการเคลือบผิว ในระยะแรกเริ่มผิวเคลือบค่อนข้างหนา เป็นสีเทา ซึ่งเป็นแบบเดียวกับเครื่องกระเบื้องเคลือบอิตาลี ต่อมามีการปรับปรุงการเคลือบผิวโดยผสมดีบุกออกไซด์ (Tin oxide) ทำให้ผิวที่เคลือบมีลักษณะพิเศษเฉพาะตัวเรียกว่า faience

                เครื่องกระเบื้องที่มีชื่อเสียงสูงสุดของ Doccia คือ ชิ้นงานประติมากรรมรูปตัวละครเป็นวัสดุสีขาว รูปของนักบุญต่างๆ ซึ่งมีขนาดใหญ่ บางส่วนจะแตกหักเกิดจากการเผา วิธีแก้ไขเคลือบผิวที่เป็นสีเทา โดยการลงสีเคลือบผิวหนาๆ หลายชั้น และใช้เทคนิคการแรงเงาสีเพื่อให้เกิดความละเอียดอ่อน โดยเฉพาะบริเวณใบหน้าและแขนของรูป เครื่องกระเบื้องภาชนะเครื่องใช้ถ้วยชามเป็นงานอีกชนิดหนึ่งที่โรงงานผลิตออกมา ซึ่งมีการเคลือบผิวถ้วยสีขาวหรือสีอื่นๆ ทำขึ้นในศตวรรษที่ 18 และมีตกทอดมาจนถึงปัจจุบัน

                ตระกูล Ginori ได้ผลิตเครื่องกระเบื้องติดต่อมาจนถึงปี 1890 โดยมีความเชี่ยวชาญในเรื่องของถ้วยและจานรอง มีลวดลายเป็นภาพนูน ตลอดถึงการทำโล่ และกล่องใส่ของ มีสัญลักษณ์เป็นรูปดาวสีแดงหรือสีทอง ซึ่งเป็นผลผลิตเก่าแก่ บางครั้งใส่ชื่อ Ginori ไว้ด้วย เครื่องกระเบื้อง Ginori รุ่งหลังๆ จะมีเครื่องหมายมงกุฎ N ของเนเปิล เคลือบผิวด้วยสีฟ้า

เครื่องกระเบื้อง Capodimonte

            เครื่องกระเบื้อง Capodimonteเป็นที่ยอมรับว่าเป็นเครื่องกระเบื้องที่สวยที่สุดเท่าที่พบเห็น แม้ว่าต่อมาชื่อเสียงค่อยๆ ลดความนิยมลงเนื่องจากมีของใหม่ทำเลียนแบบขึ้นมา พระเจ้าชาร์ลที่ 3 แห่ง Bourbon กษัตริย์ของกรุง Naples ได้สร้างโรงงานขึ้นที่เมือง Capodimonte ประมาณปี 1743-1759 ต่อมาย้ายโรงงานไปที่เมือง Buen Retiro ในสเปน เครื่องกระเบื้อง Capodimonte ทำด้วยดินอ่อนสีนวล ซึ่งเหมาะสมกับรูปทรงของชิ้นงานของ Giuseppe Gricci เครื่องกระเบื้อง Gricci มีรูปทรงที่บอบบาง นิ่มนวล อ่อนช้อย มากกว่างานของ Kandler แห่งเมือง Meissen

                ชุดน้ำชามีลวดลายการสู้รบ รูปทิวทัศน์แห่งท้องทุ่งหรือรูปฉากในละครอิตาลี มีการลงสีพร้อมแรเงาอย่างละเอียด โดยช่างทำรูปล็อกเก็ต เครื่องกระเบื้องชุดกล่องยานัตถุ์ และถ้วยเล็กๆ เป็นชิ้นงานที่สวยงาม มีค่าเหมาะแก่การเก็บสะสม มีการเคลือบผิวอย่างอ่อนบาง เปรียบเทียบความสวยงามละเอียดอ่อน กับงานของ Vincennes และ Chelsea ในยุคเริ่มต้น

                สัญลักษณ์ของเครื่องกระเบื้องเคลือบ Capodimonte เป็นตราแผ่นดินรูปดอกลิลลี่ภายใต้เคลือบสีฟ้า ซึ่งเป็นสัญลักษณ์นำมาจากเครื่องหมายกองทหารของเมือง Bourbon สัญลักษณ์รูปมงกุฎตัว N ไม่เคยถูกนำมาใช้ในผลงาน Capodimonte นักสะสมสมัยวิกตอเรีย มีคามสับสนระหว่างเครื่องกระเบื้องราชวงศ์ Naples สมันตอนปลายศตวรรษที่ 18 กับเครื่องกระเบื้องเคลือบอิตาลีในยุคต้นๆ ซึ่งไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัดว่าเป็นผลงานของใคร

เครื่องกระเบื้อง Naples

                จากการอ้างอิงของ Fabbrica Reale Ferdinandea โรงงานทำกระเบื้องเคลือบของราชวงศ์เนเปิล        ( Naples ) ทำการผลิตติดต่อมาถึงปี 1806 กษัตริย์ Ferdinand ต้องการฟื้นฟูการทำเครื่องกระเบื้องแบบละเอียด ประณีต ซึ่งเริ่มต้นทำโดยพระบิดาพระเจ้าชาร์ลที่ 3 ที่กรุงเนเปิล เครื่องกระเบื้องเคลือบทำด้วยดินอ่อน ถูกผลิตขึ้นโดยช่างฝีมือชำนาญซึ่งเคยทำเครื่องกระเบื้อง Capodimonte มาก่อนและผลงานที่ออกมาก็คล้ายคลึงกับงาน Capodimonte มาก

                ต่อมามีการขุดพบเครื่องกระเบื้อง Naples ใกล้เมืองปอมเปอิ (Pompeii) และเมือง Herculaneum จำนวนมากทำให้รูปแบบของเครื่องกระเบื้อง Naples มีอิทธิผลต่องานกระเบื้องในรุ่นหลังๆ มาก

                ลวดลายของเครื่องกระเบื้อง Naples ส่วนใหญ่เป็นภาพภูมิประเทศในชนบทที่สวยงาม และภาพคนเต็มตัวหรือครึ่งท่อนและใช้ทำเป็นรูปทรงกลม เป็นเหรียญเกียรติยศต่างๆ

                เครื่องกระเบื้อง Naples แสดงสัญลักษณ์ของกษัตริย์ เช่น ตัวอักษร FRF หรือรูปมงกุฎและตัว N ซึ่งอยู่ภายใต้สีเคลือบสีฟ้า มีรอยตำหนิอยู่ข้างใต้ลูกโป่งซึ่งเคลือบด้วยสีนวล ต่อมาในศตวรรษที่ 19 รูปมงกุฎและตัว N ถูกนำมาใช้กับเครื่องกระเบื้องเลียนแบบ Doccia และเครื่องกระเบื้องอิตาลีสไตล์ต่างๆ โดยใช้ชื่อว่า Capodimonte ปัจจุบันนี้เครื่องกระเบื้อง Naples ของแท้โบราณ ค่อนข้างหายากและมีราคาแพงมากด้วย

>>> ขอบคุณรูปภาพจากอินเตอร์เนต